بررسی و نقد دیدگاه ونزبرو دربارۀ گونه‌شناسی و سیر تاریخی تطور تفاسیر کهن با تکیه بر تفسیر مجاهد

ونزبرو در کتاب مطالعات قرآنی، دو معیار سبک و کارکرد را برای گونه‌شناسی متون کهن تفسیری قبل از طبری ارائه کرد. او با شناسایی دوازده ابزار تفسیری و وام‌گیری اصطلاحاتی از آثار تفسیری یهود، تفاسیر کهن قرآن را به پنج گون? داستانی، فقهی، متنی، بلاغی و تمثیلی تقسیم کرد. وی براساس تحلیل ادبی زمان پیدایش این گونه‌ها، جز گون? ‌اخیر را با همین توالی تاریخی می‌داند. در این مقاله ضمن مروری بر گونه‌شناسی و تحلیل ادبی ونزبرو، با بررسی سند و متن نسخ? ‌مستقل تفسیر مجاهد به ارزیابی آن خواهیم پرداخت. این بررسی نشان می‌دهد که هسته اصلی شکل مکتوب تفسیر مجاهد که مهم‌ترین ویژگی آن تبیین لغوی است به نیمه قرن دوم هجری می‌رسد بنابراین، برخلاف دیدگاه ونزبرو نخستین گونه تفاسیر، تفاسیر لغوی بوده‌اند نه تفاسیر داستانی.